Inor ez da uharte bat

Inor ez da berez uharte bat.
Gizaki bakoitza kontinenteko zati bat da, osotasunaren zati bat.
Itsasoak lur zati bat hartzen badu, Europa osoa gutxitzen da.
Muino bat balitz bezala, edo zure lagun baten etxea, edo zurea.
Inor ez da uharte bat; edonoren heriotzak gutxitzen nau,
gizateria osoarekin bat egiten dudalako;
Horregatik, ez galdetu inoiz norengatik jotzen duten kanpaiek: zuregatik ari dira.

John Donne.

Sakabanatutako piezak jasotzen, batzen joatea, gero berrosatzeko, eta hala, mundu propio bat ulertzeko; hain mundu intimoa, ezen plurala bilakatu den, unibertsala. Hori izan zen Josu Okiñena piano-jotzaile eta ikertzaileak ekin zion lanari, euskal jatorri edo eragina duten konpositoreen piezak biltzen hasi zenean munduko hainbat lekutan. Bere bizitzaren zati bat ere aurkitu ahal izan du horrela, altxorraren mapa moduko bat bihurtu den historia intimo bat sortuz. Eta altxor beraren parte da gorpuztu duen mapa hori ibilbide bakoitzarekin, aurkitutako pieza bakoitzarekin. Altxor hori ondare unibertsal bihurtu da, inoiz amaitzen ez den ondarea, ibilbide honek egiten ez duen bezala.

Eta John Donneren poemak dioen bezala, "kontinenteko pieza bat baldin bagara, osotasunaren zati bat", musika-bilaketa honek agerian utzi du ez gaudela mundutik isolatuta. Joaneko bidaia bakoitza itzulera adierazten duen bidea ere badela erakusten baitu. Eta musika hizkuntza unibertsala izanik eskubide propioz, hori justuki egia da.

Euskal musika ere unibertsala da bere sustraiengatik, jatorriagatik, eraginengatik eta historiaurretik datorren tradizioagatik. Okiñenak bere ibilbidean aukeratu dituen hogei pieza hauek, eta bere bila atera diren beste batzuek, urrutiko lurraldeetako istorioak kontatzen dituzte, basotik, oihanetik edo sumenditik gertu dagoen landaretzaz inguratutako sehaskak kulunkatzen dituzte. Euskal diasporak haziak ereindako munduko toki bakoitzean iraganeko bizitzak inbokatzeko konjuruak balira bezala.

Okiñenari formetan ugaltzea gustatzen zaio. Horregatik, interpretatzen dituen piezen izaerak berak eragiten dio metamorfosia, bere pultsio eta lengoaiaz musikagile bakoitza gaur egunera gonbidatuko balu bezala. Konpositore bakoitzaren aurrean konjuru edo komunio moduko bat egiten du Okiñenak, euren bila joango balitz bezala. Hau guztia bere musikaren bitartez, isiltasunak egindako joan-etorriko distantzien exotismoaren bidez. Uruguain, Argentinan, Txilen, Mexikon, Frantzian eta Espainiako hainbat lekutan berreskuratutako musikaren bidez egindako bidaia eraldatzaile horretatik marrazten da euskal hedapena. Batez ere Latinoamerikan, XVI. mendetik aurrera, eta ondoren, Espainiako Gerra Zibilaren osteko beste migrazio masibo batean. Beraz, agerian geratu da eragin kultural horrek eragin handia izan duela musika unibertsalean, herrialde askotan bildutako euskal pieza ezagunetatik harago. Baita euskal sustrai folklorikoak tokiko musikan txertatzean ere. Esperantzarik ez zegoela zirudienean, beste lurralde batzuetara aukerak bilatzera abiatu diren euskal jatorriko musikarietako bakoitzak bere lurraren zati bat ere eraman du, eta horrek gutxitu beharrean, bere kultura, eragina eta tradizioak biderkatu ditu. Hori argi eta garbi ikus dezakegu Josu Okiñenaren lan zehatz hau osatzen duten hogei piezetan. Gainera, gehienetan estreinaldi mundialak ditugu, lehen aldiz bere publikoa aurkitzera eta besarkatzera atera diren konposizioak, begi berriekin ikusitako itsaso bat bezala. Euskal aztarna munduan ereinda geratu baita.

Honenbestez, ez galdetu musika honen zergatia edo piano hau norengatik jotzen ari den, ziur aski, nahiz eta ez jakin, zuregatik ere jotzen ari delako.